In Nederland bepalen werkgevers en vakbonden hoeveel je verdient, wanneer je vrij bent en wat je rechten en plichten zijn. Dat doen ze via cao’s of collectieve arbeidsovereenkomsten. Maar de huidige cao’s passen niet meer bij de manier waarop we willen werken en leven. Dat komt onder andere omdat werknemers zelf onvoldoende gehoord worden, tenzij ze lid zijn van een vakbond. Jongere mensen sluiten zich echter niet vaak aan bij een vakbond. Hoe het wel anders kan lees je hieronder. Zou het niet mooi zijn als iedere werknemer kon mee beslissen?
Achter de schermen van het sympathieke kringloopbedrijf Noppes speelde zich een bestuurlijke strijd af op het hoogste niveau. De hoofdvraag: wie heeft de werkelijke macht in handen, het bestuur of de Ondernemingsraad?
Overzichtelijk rondneuzen
Het is een gure dinsdagochtend in Grootebroek, een dorp in het oostelijke hoekje van West-Friesland. Begin 2015 streek kringloopbedrijf Noppes hier neer in een bedrijfspand van meer dan 4000 vierkante meter. Wie er binnenstapt, ziet stellingskasten vol pannen en servies, boekenkasten en rekken met kleding zo ver het oog reikt. Allemaal keurig geordend, zodat de tientallen kringloopbezoekers die zich op het vroege tijdstip al door de kou hebben gewaagd overzichtelijk kunnen rondscharrelen.
Iedere Noord-Hollander kent Noppes, dat zijn eerste filiaal in 1998 in Purmerend opende. In de winkels staan mensen die al langere tijd zonder werk zitten, bijvoorbeeld door ziekte of door een (gedeeltelijke) arbeidshandicap. De missie van de stichting is naar eigen zeggen dan ook tweeledig: bijdragen aan het milieu door afgedankte spullen een tweede leven te geven én mensen die het niet redden op de arbeidsmarkt een nieuwe kans bieden zich te ontwikkelen.
Bedrijfsleider John Knook (52) en leidinggevende Samia Goumeïdane (33) drinken koffie bij de koffiebar in het midden van de zaak in Grootebroek. Beiden werken al jaren voor de stichting en zijn actief voor de Ondernemingsraad (OR). Ze geloven in de kansen die Noppes biedt aan zijn medewerkers, die ze in hun beider functies ondersteunen en begeleiden. “Deze mensen het gevoel geven ergens bij te horen, geeft me erg veel energie,” verklaart Knook.
Noodzaak tot professionalisering
Zo ontspannen als ze er nu bijzitten, zo hectisch waren de afgelopen maanden. Achter de gemoedelijke sfeer van de kasten vol spulletjes is een serieuze machtsstrijd tussen bestuur en OR gevoerd. “We hebben de hogeschool van ondernemingsraden doorlopen afgelopen jaar,” vertelt Knook.
De OR werd zo’n twee jaar geleden opgericht, uit de noodzaak tot professionalisering van het bedrijf. In twee decennia groeide Noppes uit van sympathiek initiatief tot een keten met zestien winkels. Er werken meer dan zevenhonderd mensen voor de stichting, die per jaar een miljoenenomzet draait. De eerste, tijdelijke OR met Knook als voorzitter en Goumeïdane als secretaris ging aan de slag met het volgens de richtlijnen opbouwen van een gezonde raad. “Het begon inderdaad allemaal heel positief,” lacht Goumeïdane.
Niet in de haak
Maar begin 2019 sloeg plotseling de vlam in de pan. Uit het niets kondigde het bestuur aan dat de oprichter en directeur van stichting Noppes, Willem Staphorsius, moest opstappen. Waarom preciés, dat weten Knook en Goumeïdane tot op de dag van vandaag niet. “Willem lag al langer overhoop met het bestuur,” legt Knook uit. Over de inhoud van het conflict hebben ze wel vermoedens, al willen ze daar niet de nadruk op leggen. “In het bestuur zaten mensen die ook voor de leerwerkbedrijven werken waar onze medewerkers vandaan komen. Als je als kleine stichting begint, zijn die nauwe banden natuurlijk handig. Maar met een miljoenenomzet gaan er andere belangen meespelen.” Een plotselinge tariefverhoging van 43% voor het personeel van de leerwerkbedrijven was hier een voorbeeld van. Directeur Staphorsius wilde niet meegaan met de verhoging – waarschijnlijk een van de redenen voor zijn ontslag.
Zo’n escalatie tussen bestuur en directeur kan natuurlijk voorkomen, legt Knook uit. Maar het afzetten van een directeur mag alleen als de OR daarover geraadpleegd is – wat niet was gebeurd. “Het bestuur had de raad zelf aangesteld, maar nam ons vervolgens totaal niet serieus.” Goumeïdane: “Natuurlijk hadden we de wet op de Ondernemingsraden gelezen en wisten we wel dat dit niet in de haak was. Maar je kunt niet alle jurisprudentie doornemen, niet al het nieuws bijhouden. We twijfelden wat we als OR konden doen.” Knook: “Groentjes waren we.”
Schoolvoorbeeld van machtsmisbruik
Toevallig waren ze niet lang daarvoor benaderd door vakbond AVV, die de werknemers vertegenwoordigde bij de onderhandelingen over een nieuwe CAO voor kringloopbedrijven. Tijdens een van de bijeenkomsten daarover besloot Knook AVV’er Mei Li Vos aan te schieten. Hij legde haar de situatie voor. “Haar reactie: ‘Dit is een echte klassieker.’ Een schoolvoorbeeld van machtsmisbruik door een bestuur. Toen wisten we: we staan in ons recht als we dit willen aanvechten.”
AVV bracht de OR in contact met een advocaat, die namens hen de degens kruiste met het bestuur. ‘Gelukkig’ voor de OR maakte het bestuur nogal wat fouten. Bijvoorbeeld toen het een interim-directeur wilde aanstellen en de OR ditmaal weliswaar netjes om advies vroeg, maar de onmogelijk korte bedenktijd van een week gaf. “We lieten hen weten dat we gezien de krappe tijdsplanning niet positief konden adviseren,” vertelt Goumeïdane. “Maar ze stelden haar alsnog aan.” Knook: “Ze liep hier gewoon binnen.”
Spectaculaire overwinning
Om de druk op te voeren adviseerde het AVV de media op te zoeken. Noord-Hollands Dagblad schreef verschillende stukken over de zaak, waarin de individuele leden van het bestuur en de gang van zaken werden bekritiseerd. “De raadsman vertelde ons dat een bestuur een hekel heeft aan twee dingen: publiciteit en de rechtbank,” zegt Knook met een glimlach. Tot het kort geding dat ze aanspanden, hoefde het dan ook niet te komen. Een dag voor de zitting stelden de partijen een convenant op. Het bestuur moest opstappen en plaatsmaken voor nieuwe mensen, aangesteld in overleg met de OR. De interim-directeur bleef aan, maar ook Staphorsius mocht blijven. Samen gaan de partijen nu bepalen hoe de toekomst van het Noppes-bestuur eruit moet gaan zien.
Een behoorlijk spectaculaire overwinning dus, waarbij de hulp van de vakbond cruciaal is geweest, aldus Knook. Ook achter een bedrijf dat stoelt op saamhorigheid en een informele sfeer, schuilen machtsstructuren en het personeel hoort daar een serieus onderdeel van te zijn. Dat is met hulp van AVV gelukt, vinden Knook en Goumeïdane. “De confrontatie aangaan en niet wijken; het heeft de lat gelegd voor toekomstige Ondernemingsraden,” vat Goumeïdane samen. “We hebben laten zien: de toekomst van Noppes draait om de medewerkers.”
Vind je het ook belangrijk om mee te denken en beslissen over je werk? Kijk dan eens bij vakbond AVV. Dat is een jonge vakbond die alle werknemers laat meebeslissen en zo cao’s wil maken die passen bij de nieuwe generatie werkenden.
